Ties Wijntjes

• zondag 9 april 2023 om 14:00

Materiaalzone Dit weekend starten zowel Jumbo-Visma als Team DSM in Parijs-Roubaix met een systeem om al fietsend de bandendruk te kunnen veranderen. Twee verschillende systemen, maar beide met hetzelfde doel: efficiënter over de kasseien fietsen. Hoe werken beide systemen, wat zijn de verschillen en wat zijn de voordelen? WielerFlits legt uit.

Een eerste logische vraag is: wat is het voordeel van een dergelijk systeem? Dat heeft alles te maken met rolweerstand en comfort op slechte wegen.

Rolweerstand vormt samen met aerodynamica en zwaartekracht de grootste weerstand tijdens het fietsen. Op perfect asfalt is de rolweerstand betrekkelijk laag, maar op kasseien of andere slechte ondergrond is de rolweerstand een stuk groter. Dat komt doordat de zogenaamde hysterese van de band groter is; dat is de hoeveelheid energie die verloren gaat als een band vervormt door de ondergrond.

foto: Cor Vos

Des te ruwer de ondergrond, des te meer de band moet vervormen en des te meer energie er dus verloren gaat. Maar, met een lagere bandenspanning kan dat deels ondervangen worden, omdat de band dan makkelijker kan vervormen dan op een hoge spanning. Tegelijkertijd is op glad asfalt een hoge bandenspanning juist wenselijk voor lagere rolweerstand.

Het verschilt per coureur (onder andere vanwege gewicht), maar op goed wegdek wordt vaak met ±5 bar gereden. Op de kasseien is een druk van ongeveer 2,5 bar wenselijk; een flink verschil dus. Veel ploegen starten nu in Parijs-Roubaix met een middenweg qua bandenspanning, rond de 4 bar.

Naast de rolweerstand speelt ook de factor comfort mee. Lagere bandendruk betekent minder gestuiter en dus ook minder lichamelijk ongemak. Iets wat – zeker in een lange koers als Parijs-Roubaix – ook energie scheelt.

Reden genoeg voor Jumbo-Visma en Team DSM dus om een materiaalinnovatie te gaan gebruiken waarmee al rijdend de bandenspanning kan worden aangepast. Dat zijn wel twee verschillende systemen, die ook een andere techniek gebruiken.

Gravaa KAPS
Te beginnen met Gravaa’s Kinetic Air Pressure System (KAPS) van het Eindhovense ingenieursbureau HubTech, waar Jumbo-Visma voor kiest. Toen Edoardo Affini in Dwars door Vlaanderen het systeem gebruikte, was dat het eerste vertoon ervan voor het grote publiek. Achter de schermen is Jumbo-Visma daarentegen al langer met het systeem bezig.

Cristophe Laporte maakte tijdens de verkenning van Parijs-Roubaix gebruik van Gravaa KAPS. Zondag ook? – foto: Cor Vos

In december vorig jaar vond er voor het eerst een parcoursverkenning plaats waarbij verschillende coureurs het systeem uitprobeerde. Dat overtrof de verwachtingen van Jumbo-Visma, wat aanleiding was om een samenwerking te starten met HubTech en zodoende Gravaa KAPS te optimaliseren voor gebruik tijdens Parijs-Roubaix.

Want hoewel de hardware toen al bestond, waren er enkele functionaliteiten die Jumbo-Visma graag net wat anders zag. Zo was het systeem in eerste instantie ingesteld dat met een druk op de knop een vaste hoeveelheid lucht uit de band ging of er juist werd ingepompt. Op verzoek van Jumbo-Visma kunnen er nu ook vooraf bepaalde bandenspanningen ingesteld worden, zodat renners sneller naar de juiste bandenspanning kunnen schakelen.

Het hart van de KAPS-wielen zit in de naaf, waar een pomp is aangebracht. Deze pomp wordt – in feite net als een dynamo – aangedreven door het roteren van het wiel. Dit levert slechts 2,5 tot 4 watt krachtverlies op per band. Zodra de druk op het juiste niveau is schakelt de pomp middels een koppelingsmechanisme uit en is er ook geen sprake meer van dat energieverlies. Aan de zijkant van de naaf zit een luchtfilter, waardoor lucht uit de atmosfeer de pomp in kan.

Dylan van Baarle heeft het systeem al langere tijd getest – foto: Cor Vos

Een leiding langs een van de spaken brengt de lucht vervolgens van de pomp in de naaf naar de tubeless band. Via die leiding kan overigens niet alleen lucht de band ingebracht worden, maar ook lucht uit de band worden gelaten. Doordat er lucht uit de atmosfeer in de band wordt gelaten, kan het systeem niet leeg raken en is het dus onbeperkt inzetbaar.

Het hele systeem wordt bediend met een knopje op het stuur. Daar is middels led-lampjes te zien op welke vooraf ingestelde ‘stand’ de bandendruk op dat moment staat. Het systeem kan ook al gekoppeld worden aan een Garmin Edge 830 fietscomputer, waardoor coureurs dus ook op hun navigatie kunnen zien wat de bandenspanning op dat moment is.

Scope Atmoz
Vorig jaar kwam Team DSM als eerste ploeg al in het nieuws met een product dat het mogelijk zou maken om al fietsend de bandenspanning te veranderen. Destijds werd er toch geen gebruik van gemaakt, omdat de overstap nog te groot was voor een belangrijke koers als Parijs-Roubaix.

Dit jaar kiezen ze dus wel voor gebruik van de Scope Atmoz-wielen. Het product streeft een gelijk doel na als de Gravaa KAPS-wielen, maar gebruikt daar wel een andere techniek voor. Deze wielen werken niet met een pomp die lucht aan de atmosfeer onttrekt, maar met een reservoir in de naaf van het wiel.

Ook hier wordt lucht vanuit de naaf de banden ingepompt, maar omdat er sprake is van een reservoir met een beperkte inhoud, kan het systeem ook maar een beperkt aantal keren ingezet worden om de bandenspanning te verhogen. Hoe vaak dat precies is, is onduidelijk en ook afhankelijk van bandbreedte, maar inschattingen variëren van 8 tot 12 keer. Niet genoeg om voor en na iedere strook de bandenspanning te wijzigen dus. De gebruiker kan het systeem bedienen met twee knopjes op het stuur.

Wat levert het op?
De winst van het systeem is lastig te kwalificeren in absolute getallen, maar HubTech schat in dat het systeem maximaal 90 watt voordeel op kan leveren op kasseienstroken, en over de gehele koers ongeveer 20 á 30 watt. Dan hebben we het over de winst zonder de factor comfort mee te rekenen.

Tegelijkertijd kleven er mogelijk ook risico’s aan het systeem. Alhoewel beide ploegen al geruime tijd met de nieuwe wielen aan het testen zijn, weet niemand hoe het gebruik in de koers precies uit gaat pakken. Zo is de vraag hoe de coureurs er onder druk me omgaan en of er nog meer dan normaal mechanisch defecten op de loer liggen.

Welke renners precies gebruik gaan maken van de nieuwe wielen, is nog onduidelijk. Jumbo-Visma gaat na de verkenning bepalen wie van start gaat met het nieuwe systeem, terwijl Team DSM die knoop ook nog door moet hakken.

Wout van Aert reed de verkenning zonder de Gravaa Kaps bandendrukregelaar – foto: Cor Vos

Grote kans dat we in ieder geval Dylan van Baarle met de nieuwe wielen gaan zien starten; de winnaar van Parijs-Roubaix 2022 heeft het systeem enkele weken getest in training en viel er bijzonder over te spreken, zo weet WielerFlits. Wout van Aert zou er dan weer niet mee gaan starten, tijdens de verkenning maakte hij ook geen gebruik van Gravaa KAPS.

Doet het systeem wat het moet doen, dan is het een absolute gamechanger en biedt het de gebruikers een significant voordeel. Het is nog even afwachten, maar na Parijs-Roubaix zullen we een hoop wijzer zijn over de impact van de bandendrukregelaar in koers.

In de WielerFlits Podcast ging het ook uitgebreid over deze noviteit. Luister naar dat fragment vanaf 13:40 minuut in de podcast.

Luister hierboven naar de podcast en abonneer je via je favoriete podcastapp.
iTunes
Spotify
RSS-feed